Osmanlı Devleti Denizcilik Faaliyetleri

Osmanlı Denizlerin Fatihi Konu Özeti, Türk Denizciliğinin Gelişimi, Türklerde Denizciliğin Başlaması, Osmanlıda ilk denizcilik faaliyetleri ne zaman başladı, Türk tarihinde ilk denizcilik faaliyetleri, Anadolu’daki ilk Türk donanması kim zamanında oluşturulmuştur

• Türklerin daha önce yaşadıkları bölgeler denizle ilgili çalışmalar yapmaya uygun değildi. Türklerin denizcilikle uğraşmaları Anadolu’ya gelmeleriyle başlar. Etrafı denizlerle çevrili olan Anadolu’ya gelen Türkler, kısa sürede Ege’ye kadar ilerlediler. İzmir ve çevresinde bir beylik kuran Çaka Bey ilk Türk denizcisi sayılır.
• Türkiye Selçuklu Devleti denizcilikte önemli başarılar elde etti.
• İkinci dönem Türk  beyliklerinden olan Karesioğulları, Saruhanoğulları, Aydınoğulları, Menteşoğulları, Hamitoğulları ve Candaroğulları denizcilikle ilgili faaliyette bulunmuşlardır.
• Osman Bey döneminde Osmanlı Devleti, bir deniz gücüne sahip değildi.
• Osmanlıda denizcilik faaliyetleri ilk kez Orhan Bey döneminde başlamıştır.
• Gelibolu’da bir tersane kurulmuştur.
• Fatih, İstanbul’un fethinde donanmadan yararlanmıştır
• Donanmayı genişleterek güçlendirmeye çalışmıştır.
• Akdeniz’de faaliyet gösteren Türk korsanlarını devlet hizmetine alarak donanmanın gücünü artırmıştır.
• Kanuni döneminde denizcilik alanında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Barbaros Hayrettin Paşa komutasında Osmanlı donanması Akdeniz’de Türk hakimiyetini sağlamıştır.

Osmanlıda Denizciliğin Başlaması
Osman Bey döneminde Osmanlı Devleti, bir deniz gücüne sahip değildi.
Osmanlıda denizcilik faaliyetleri ilk kez Orhan Bey döneminde başlamıştır.

Osmanlı Devletinin Denizcilik Faaliyetlerine Başlamasında Etkili Olan Faktörler;

• Sınırların denizlere ulaşması
• Denizcilikle uğraşan beyliklerin hakimiyet altına alınması
• Deniz ticaretinin gelişmesiyle denizlere egemen olma düşüncesi
• Fetih ve kuşatmalarda donanmadan yararlanmak istenilmesi
• Ülke kıyıların güvenliğinin sağlamak istenmesi.

Osmanlı Devleti’nde Donanmanın başkomutanına Kaptan-ı Derya veya Kaptan Paşa denirdi. Gemi  komutanlarına reis, donanma askerlerine ise levent denirdi.

Donanmanın gemileri Gelibolu, Süveyş, İstanbul ve Rusçuk’taki tersanelerde yapılırdı.
Tersane: Gemilerin yapıldığı ve tamir edildiği terdir.

 Osmanlı Devleti’ndeki Ünlü Denizciler

• Barbaros Hayrettin Paşa,
• Piri Reis,
• Murat Reis,
• Seydi Ali Reis,
• Turgut Reis.

OSMANLI   DENİZCİLİĞİNİN GEÇİRDİĞİ AŞAMALAR
Orhan Gazi Dönemi (1326-1362)
Orhan Gazi döneminde, Karesi Beyliği alınarak ilk denizcilik faaliyeti başladı.

Yıldırım Bayezid Dönemi (1389-1402)
Gelibolu’da bir tersane kurulmuştur. Böylece donanmanın üssü Gelibolu olmuştur.

Fatih Sultan Mehmet Dönemi(1451-1481)
Fatih, İstanbul’un fethinde donanmadan yararlanmıştır. Fatih, Gelibolu tersanesinde yaptırdığı gemilerle Ege, Akdeniz ve Karadeniz’de fetihler yapmıştır. Amasra, Sinop ve Trabzon da bu dönemde fethedilmiştir.

2.Bayezid Dönemi (1481-112)
Akdeniz’de faaliyet gösteren Türk korsanlarını devlet hizmetine alarak donanmanın gücünü artırmıştır.

Yavuz Sultan Selim  Dönemi (1512-1520)
Donanmayı genişleterek güçlendirmeye çalışmıştır.

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi (1520-1566)
Kanuni döneminde denizcilik alanında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Kanuni, Yavuz döneminde Osmanlı hizmetine giren Barbaros’u (Hızır Reis) İstanbul’a çağırtarak 1533’te kaptan-ı derya olarak Osmanlı deniz gücünün başına geçti. Haliç’te inşa edilen büyük bir donanma ile Akdeniz’de Osmanlı egemenliğini sağlanmaya çalışıldı.

DENİZLERDEKİ ÖNEMLİ SAVAŞLAR VE FETİHLER:

İstanbul’un Fethi(1453)
İstanbul’un alınmasıyla Akdeniz ile Karadeniz arasındaki ticaret yolu Osmanlıların denetimine girmiştir. Böylece Osmanlı ekonomisinin güçlenmesi sağlanmıştır.

Ege Adalarının Alınması
Fatih Sultan Mehmet döneminde Cenevizlilerin elinden Semadirek, Taşoz, Limni, Bozcaada ve Gökçeada, Venediklilerden de Midilli adaları alınmıştır. Ege adalarının alınmasıyla Boğazların ve Ege kıyılarının güvenliği sağlanmış ve Ege Denizi’nde ticaret Osmanlıların kontrolüne geçmiştir.

Trabzon’un Fethi (1461)
Fatih, Sinop ve Amasra’yı almıştı. Rum İmparatorluğu’nun elinde bulunan Trabzon’u 1461’de alarak Rum İmparatorluğu’na son verdi.

Kırım Seferi
Fatih, Kırım Hanlığını Osmanlı Devleti’ne bağladı (1477). Böylece Karadeniz Türk gölü haline geldi ve Karadeniz ticaret yolları Osmanlıların eline geçti.

Mısır’ın Fethi(1517)
Yavuz Sultan Selim döneminde Mısır’ın fethiyle Hindistan’dan Akdeniz limanlarına ulaşan Baharat Yolu Osmanlıların denetimine geçmiştir.

Rodos’un Alınması (1522)
Rodos, Kanuni döneminde alınarak Mısır ve Suriye’den Anadolu’ya ulaşan deniz yolu ile Ege Deniz’inin güvenliğini sağlamıştır.

Preveze Deniz Savaşı (1538)
Barbaros Hayrettin Paşa, Kaptanı Derya olduktan sonra Ege Deniz’inde Venediklilere ait bazı kaleleri ele geçirmişti. Bunun üzerine papanın çağrısıyla Papalık, İspanya, Portekiz, Malta ve Venedik gemilerinden oluşan büyük bir donanma hazırlandı. Haçlı donanmasının başında Andrea Dorya vardı.

Mora yarımadasının batısındaki Preveze Körfez’inde  gerçekleşen savaş Osmanlıların zaferiyle sonuçlandı (1538).

Preveze Savaşı’nın Sonuçları;

• Akdeniz’de üstünlük Osmanlara geçti.
• Akdeniz’deki korsanlığın önüne geçildi,
• Akdeniz’de deniz seyahati, ticareti ve sahildeki halkın güvenliğini sağlandı.
• Osmanlıların Akdeniz ticaretinden aldığı pay arttı.

Kıbrıs’ın Fethedilmesi (1571)

Kıbrıs’ın Fethinin Nedenleri
-Kıbrıs’ın Venediklilerin elinde olmasının Osmanlıların Akdeniz egemenliğine zarar vermesi ve Akdeniz ticareti olumsuz etkilemesi.
-Kıbrıs’ın Osmanlılar aleyhindeki ittifaklara katılması
-Kıbrıs’ın Anadolu, Suriye ve Mısır arasında stratejik bir öneme sahip olması ve Osmanlıların bu bölgedeki ticaret yollarının güvenliğini sağlamak istemesi
-Akdeniz’deki korsanların Mısır’dan gelen Osmanlı gemilerine ve Hac’ca giden gemilere zarar verdikten sonra Kıbrıs’a sığınması,
-Avrupa ve Asya arasındaki ticaret yolunun Kıbrıs adasından ve adanın yakınlarından geçmesi
-Kıbrıs halkının Venedik baskısından kurtulmak için Osmanlı padişahı 2.Selim’den yardım istemesi.

Osmanlı Devleti, 1570’de Venedik’ten Kıbrıs’ın kendisine verilmesini istedi. Venediklilerin bunu kabul etmemesi üzerine sefer için gerekli hazırlıklar yapıldı. Osmanlı ülkesinden Kıbrıs’a ürün satılması yasaklandı. Böylece Kıbrıs’ın ekonomik olarak zor durumda bırakılması ve fethin kolaylaştırılması amaçlanmıştır.

Sokullu Mehmet Paşanın karşı çıkmasına rağmen Padişah 2. Selim’in emri üzerine Lala Mustafa Paşa adayı kuşatmış ve 1571 yılında Kıbrıs fethedilmiştir.

Kıbrıs’ın Fethinin Sonuçları:

• -Doğu Akdeniz’in güvenliğini sağlamıştır.
• -Osmanlıların, Akdeniz ticaretindeki hakimiyeti artmıştır.
• -Ada’ya İskan politikası uygulanarak Konya, Karaman,  Niğde ve Kayseri gibi Anadolu şehirlerinden Türk aileleri Kıbrıs’a yerleşmiştir.
• -Adanın alınması İnebahtı Deniz Savaşı’na neden olmuştur.

İnebahtı Deniz Savaşı (1571)

İnebahtı Deniz Savaşının Nedeni:
Kıbrıs’ın Osmanlıların egemenliğine girmesi.

• Avrupa’da papa önderliğinde bir Haçlı donanması oluşturuldu.
• Yunanistan’ın batısında İnebahtı Körfezi’inde yapılan savaşı Osmanlı kaybetti.(1571) Osmanlı donanması yakıldı.
• İnebahtı Savaşı Osmanlı Devleti’nin Akdeniz hakimiyetini sarssa da altı ay içerisinde eskisinden daha güçlü bir donanma hazırlanmıştır.

Anekdot: Sokullu Mehmet Paşa, Osmanlıları İnebahtı Savaşında yenmenin sevinciyle İstanbul’a gelen Venedik elçisine, “Biz Kıbrıs’ı almakla sizin kolunuzu kestik. Siz de donanmamızı yakmakla sakalımızı tıraş ettiniz. Kesilen kolun yerine başkası gelmez; fakat tıraş edilen sakal daha gür çıkar.” demiştir.

Girit’in Alınması
Venedik’in elindeki, Girit adasında yaşayan korsanlar Osmanlı yolcu ve ticaret gemilerine saldırıyordu.

Mısır’a gitmekte olan bir Osmanlı gemisinin korsanlar tarafından ele geçirilerek Girit’e kaçırılması üzerine 1645 yılında kuşatılan ada 24 yıl süren kuşatmanın ardından alınabilmiştir (1669).

Girit’in Fethinin Sonuçları

• Osmanlı Devletinin Akdeniz’deki egemenliği güçlenmiştir.
• Girit’in 24 yılda alınması Osmanlı donanmasının zayıfladığını gösterir.
• Girit’e İskan politikası uygulamamıştır.

Çeşme Baskını (1770)
8. yüzyılda Osmanlı Devleti zayıflamaya başladı. Donanmaya gereken önem verilmedi. Sıcak denizlere inmek isteyen Rusya ile 1768 yılında 6 yıl sürecek bir savaşa başlandı. Ruslar Eflak Boğdan, Yaş ve Bükreş’i ele geçirdiler.

Akdeniz’e inen Rusya, 1770 yılında Osmanlı donanmasını İzmir’in Çeşme limanında yaktı.

1774 yılında imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı Devleti Kırım’ın bağımsızlığını kabul ve Ruslara Boğazlardan geçiş hakkı verdi.

Navarin Olayı – 1827
İngiltere, Rusya ve Fransa Osmanlılardan Türklerin Yunanistan’dan çıkarılmasını istemiştir. Osmanlı bu isteklerinin reddedince bu üç devlet Navarin Limanında bulunan Osmanlı ve Mısır donanmalarını yakmışlardır.

Sinop Baskını (1853)
Osmanlı Devleti Sinop’u Karadeniz ve Kırım’a yapılan seferlerde üs olarak kullanıyordu.
Rusya, 1853 yılında Sinop’ta bulunan Osmanlı donanmasını yaktı.
Sinop baskınından dolayı, İngiltere ve Fransa, Kırım Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin yanında yer aldı.
Savaş sonunda imzalanan Paris Antlaşması ile Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayılmış ve toprakları Avrupa devletlerinin garantisi altına alınmıştır.(1856) Ayrıca Karadeniz tarafsız hale getirilmiş bu da Osmanlı Devletini olumsuz yönde etkilemiştir.