Ankara’nın Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti olarak seçilmesi, birçok tarihî, coğrafi ve stratejik faktörün birleşiminden kaynaklanır. Bu kararın ardındaki nedenler, sadece sembolik veya anlık bir tercihten ziyade, yeni kurulan Türkiye’nin geleceğine yönelik uzun vadeli stratejik bir bakış açısını yansıtır. İşte Ankara’nın başkent seçilmesinin benzersiz nedenleri:
1. Coğrafi Avantaj ve Güvenlik: Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde başkent olan İstanbul, hem tarihî hem de stratejik bir şehir olsa da coğrafi konumu itibarıyla denizlere çok açık ve dış tehditlere savunmasızdı. İstanbul, hem Batı hem de Doğu’dan gelebilecek askeri saldırılara açık bir şehir konumundaydı. Oysa Ankara, Anadolu’nun merkezinde yer alıyordu ve coğrafi yapısı itibarıyla hem iç tehditlere hem de dış saldırılara karşı daha güvenli bir noktadaydı. İç Anadolu’nun engebeli yapısı, düşman kuvvetlerinin şehre ulaşmasını zorlaştırıyordu. Böylece Ankara, yeni kurulan cumhuriyet için güvenli bir sığınak olabilecekti.
2. Stratejik Ulaşım ve İletişim Ağı: Ankara, Anadolu’nun kalbinde yer aldığı için hem doğu hem de batı illeriyle doğrudan bağlantı kurabilen bir noktadaydı. O dönem için demiryolu ağları, ülkenin ekonomik ve askeri gücü açısından büyük önem taşıyordu. Ankara, demiryolu ağlarının kesişim noktalarından biriydi ve bu durum, hem iç ulaşımı kolaylaştırıyor hem de hızlı askeri harekatları mümkün kılıyordu. Ayrıca, Türkiye’nin farklı bölgelerine erişimi kolaylaştıran bu merkezi konum, devletin ülkenin tamamına etkili bir şekilde hükmetmesini sağlıyordu.
3. İstanbul’un Tarihî Yükünden Kurtulmak: İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu’nun merkezi olarak tarihî ve kültürel bir öneme sahipti. Ancak bu şehir, aynı zamanda imparatorluğun çöküşünün, işgallerin ve savaşların izlerini taşıyordu. Yeni bir cumhuriyetin kuruluşu, eski rejimle olan bağlardan kopmayı ve yeni bir başlangıç yapmayı gerektiriyordu. Ankara, İstanbul’un Osmanlı geçmişinden uzak, yeni bir devletin sembolü olarak seçildi. Bu, yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin köklerini geçmişten kopararak modern bir geleceğe yönelme arzusunu da yansıtıyordu.
4. Millî Mücadele’nin Merkezi Olması: Ankara, Kurtuluş Savaşı sırasında Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları için stratejik bir karargâh işlevi görmüştü. 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Ankara’da açılmasıyla, şehir, Millî Mücadele’nin siyasi ve askeri merkezi haline gelmişti. Bu süreç, Ankara’yı sadece coğrafi bir merkez olmanın ötesinde, cumhuriyetin doğuşunun ve bağımsızlık mücadelesinin sembolü haline getirdi. Ankara, Kurtuluş Savaşı boyunca önemli bir direniş noktası olarak hizmet vermiş ve zaferin kazanılmasında kilit rol oynamıştır. Bu nedenle, savaş sonrası başkent olarak kalması, kazanılan zaferin ve yeni devletin ruhunu temsil ediyordu.
5. Nüfus ve Kalkınma Potansiyeli: Ankara, İstanbul’a kıyasla daha küçük ve gelişmemiş bir şehirdi. Ancak bu durum, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin başkentini yeniden inşa etme ve modernleştirme fırsatı sundu. Küçük bir şehir olan Ankara, plansız bir büyüme sürecinden ziyade, bilinçli ve sistematik bir şehir planlaması ile modern bir başkent haline getirilebilirdi. Bu durum, Türkiye’nin modernleşme ve batılılaşma hedefleriyle de örtüşüyordu. Cumhuriyet, eski başkentlerin kaotik yapısının aksine, planlı ve çağdaş bir başkent inşa etmek istiyordu.
6. Siyasi ve İdeolojik Bağlam: Ankara, Anadolu’nun mütevazı ama dirençli kimliğini temsil ediyordu. İstanbul, aristokrasi ve bürokrasi ile özdeşleşmişken, Ankara daha halkçı, daha sade bir yapıya sahipti. Bu durum, Atatürk’ün yeni cumhuriyet anlayışıyla uyumluydu. Cumhuriyet, halkın egemenliği üzerine kuruluydu ve halkın içinden çıkan bir başkentin bu yeni devleti temsil etmesi daha uygun görülüyordu. Ankara’nın başkent oluşu, sadece fiziki bir değişim değil, aynı zamanda yeni bir siyasi ve toplumsal anlayışın simgesiydi.